Rouw is geen periode, geen tijdsinterval. Rouw kent geen einde, en zelfs het begin is soms onduidelijk. De enige rol van tijd, is dat hij de ruwe kant van rouw zachtjes opschuurt en polijst. Tijd bewaart de herinneringen die zo mooi zijn dat je ze in eerste instantie wilt vergeten. Hij bergt ze voor je op, om ze later terug te geven. Later, dat verre later, waarvan gezegd wordt dat alles beter zal zijn.
Tijd schuurt de ruwe kant van rouw met dagen die maanden worden, en maanden die overgaan in jaren. In het begin ben je verbaasd over het stoïcijnse verstrijken van de seconden; zoveel reuring terwijl alles stilstaat in jouw hoofd, alles blijft als op die laatste dag. Steeds maar weer die laatste kus, die laatste zucht. En toch ook weer niet, want zie: het ene seizoen gaat over in het andere; sneeuw valt en smelt, vogels vertrekken en komen, de wereld draait.
Het maakt je woest, want jij draait mee. Het is iets waar je niet voor kiest, het gaat vanzelf. Steeds verder, zodat je verloren geliefde alsmaar kleiner lijkt te worden. Een zwart stipje aan de horizon, vage contouren tegen een ondergaande zon. En je weet dat je anders moet gaan denken. Dat je doorgaan niet moet zien als achterlaten. Dat de herinneringen die de tijd je aanreikt, eigenlijk nog net zo mooi zijn als toen ze werden gemaakt.
Zo begin je met bouwen. Aan een nieuwe wereld met-en-zonder, omdat er nog geen woord is voor iets er tussenin. Rouwen wordt scheppen. Je verzamelt de brokken van wie je ooit was, en begint met metselen. Voorzichtig, niet te snel, want voor je het weet moet je alles weer afbreken omdat het toch niet bij je past. Uiteindelijk zal iedereen je weer herkennen, maar ze zullen ook zeggen dat er iets veranderd is. Iets wezenlijks.
En dat is niet erg. Het is exact zoals je had gehoopt. Je hebt jezelf opnieuw uitgevonden. Ergens in de grijze wereld tussen met en zonder, zonder en met. Niet langer is je geliefde een schim die oplost in de verte, maar een aanwezigheid die met de dag groeit. Zoals liefde met de dag kan groeien. Precies dat is wat ik mij elke decembermaand opnieuw realiseer. Onze dochters zijn een dun laagje sneeuw geworden, dat alles met elkaar verbindt en de wereld net een beetje mooier maakt.
